Hitit İmparatorluğu‘nun başkenti Hattuşa, Ankara’nın yaklaşık 170 kilometre doğusunda, Anadolu Yaylasında, Çorum ilinin Boğazkale ilçesi (eski adıyla Boğazköy) yakınlarında yerleşiktir. Hattuşa ve bitişiğindeki Yazılıkaya tapınağı, kültür anıtları olarak 1986 yılında UNESCO Dünya Mirası Listesine alınmıştır. İki antik mekan da geniş çevreleriyle birlikte Boğazköy-Alacahöyük Tarihi Milli Parkı içindedir.

Hattuşa'nın keşif tarihi

Hattuşa’nın keşif tarihi 1834 yılında Fransız araştırmacı gezgin Charles Texier‘in başkent Hattuşa‘nın kalıntılarını bulmasıyla başlar; ancak Texier bulduğu kalıntıları tam olarak sınıflandıramaz. Ancak Eski Ahit’te de böyle bir yerin varlığından söz edilmektedir. Berlinli bir asurolog ve çivi yazısı uzmanı olan Hugo Winckler, bulunan bu yerin Hitit başkenti Hattuşa olup olmadığını anlamak için 1906 yılında Alman Şark Enstitüsü adına bir kazı başlatır ve Türk arkeolog Theodor Makridi Bey ile birlikte yürüttüğü 1906‘nın ilk dönem kazı çalışmalarında bunun kanıtlarına rastlar. Sonra 1907 ve 1911/12 yılları kazı dönemlerinde, çivi yazısıyla Akatça dilinde yazılmış yaklaşık onbin kil tablet parçası bulunur. Birinci Dünya Savaşı’ndan sonra kazılar on yılı aşkın bir süreyle duraklar ve ancak 1931 yılında Kurt Bittel’in kazı başkanlığında yeniden başlatılır. Winckler ve daha sonra Bittel de, Hitit krallarının uluslararası yazışmalarını ve idari konuları içeren kil tablet arşivlerine ulaşmışlardır. Kısa denilebilecek bir sürede yapılan kazılardan sonra, artık Winckler elinde Akatça yazılmış olan, Mısır ve Hatti arasında III. Hattušili ve II. Ramses tarafından yapılan Barış Antlaşmasını tutmaktadır – bu dünya tarihinde şu ana kadar bilinen ilk ve önemli barış antlaşmasıdır.
Güncel araştırmaların amacı Hititlerin, öncüllerinin ve ardıllarının kültürlerinin araştırılmasıdır. Ayrıca, ekonomi tarihinin ve yerleşim topografisinin unsurları da araştırmaların merkezinde yer almaktadır.

Hattuşa Sfenksi'nin Türkiye'ye iadesi

2011 yılında Berlin Ön Asya Sanatı Müzesi’nde bulunan „Hattuşa Sfenksi“nin Türkiye’ye iadesi uluslararası alanda heyecan yaratmıştır. Burada söz konusu olan, 1907 yılında, şehrin güneyinde merkezi konumda bulunan Sfenksli Kapı alanındaki kazılarda Otto Puchstein tarafından bulunan iki sfenks heykelinden biridir. Kireçtaşından oluşan bu iki heykel ateşe maruz kaldığından çatlamış ve restorasyon amacıyla Birinci Dünya Savaşı sırasında Berlin’e götürülmüştü. Daha iyi durumda olan sfenks restore edilerek, 1924 yılında Türkiye’ye geri dönmüş, ağır zarar görmüş olanıysa Berlin’de kalmıştı. Artık Kasım 2011’den bu yana iki heykel de Boğazkale Müzesi’nde hayranlarını bekliyor. Küçük, ama buluntuların sergileniş tarzıyla etkileyici olan bu müze, Hattuşa’ya gidildiğinde mutlaka uğranılması gereken bir yer.

Bilimler Akademisi Mainz'in
amaçlarından biri de, Hitit kaynaklarını ve belgelerini bilgisayar ortamına alabilmek ve toplu verileri kullanıma hazır hale getirerek, bozulup yok olmalarını engellemektir.